İşlenebilecek sözlü iyiliklerin de kötülüklerin de aracı dildir. Fiili iyiliklerde ve kötülüklerde en çok aracı olarak kullanılan uzuvlar ise, el ile cinsel organlardır. Kur’ân-ı kerim’de ve Hadis-i şeriflerde kişinin uzuvlarıyla işleyebilecekleri kötülükleri yasaklayan pek çok hükümler bulunmaktadır. Dil ile işlenecek kötülüklerden, yalan, dedikodu, gıybet, kovuculuk, iftira, alay, hakaret gibi pek çok günah ayet ve hadislerde yasaklanmıştır. Aynı şekilde adam öldürme, haksız kazanç, başkasının malına haksız yere el uzatma, yok edici faaliyetler, gibi elin eylemleriyle temsil edilen günahlar da dinimizin iki temel kaynağında yasak edilmiştir. İffetin muhafazası ise Kur’an ve Sünnette özenle üzerinde durulan hususlardır.
Kur’an ve Sünnetin kişinin her yönüyle güzel ahlâk sahibi olmasını emir ve tavsiye eden prensipleri, halkın kolayca anlayabilmesi için, türk tasavvuf geleneğinde ‘Eline, beline, diline sahip olma’ ifadesiyle formüle edilmiştir. Özellikle bu söz Türk Tasavvuf geleneğinde, kişinin kötülülerden sakınması ve iyi bir ahlâka sahip olabilmesi için en fazla dikkat etmesi gereken hususları formüle eden atasözü haline gelmiş bir cümledir. Cümlede yer alan, ‘Eline sahip olma’ ifadesi, Müslümana, başkasının hakkına el uzatmama, haram kazançtan sakınma ve daima helal kazanç sahibi olma ve eliyle başkalarına zarar vermeme sorumluluğunu; ‘beline sahip olma’ ifadesi, başkasının ırz ve namusuna göz dikmeme, şehvetini asla helalinin dışında bir alanda kullanmama ve iffet sahibi olma sorumluluğunu; ‘diline sahip olma’ ifadesi ise, gıybet, kovuculuk, yalan, dedikodu, alay gibi dil ile işlenebilecek kötülüklerden sakınma sorumluluğunu anlatmaktadır.
Bu temel sorumluluklar Kur’an ve Sünnette üzerinde çokça durulan hususlardır. Kişinin iyi bir insan ve iyi bir Müslüman olabilmesi için bu temel ahlâkî niteliklere sahip olması gerekir. Rabbimiz ayeti kerimede şöyle buyurur:“Zinaya yaklaşmayın. Çünkü o, son derece çirkin bir iştir ve çok kötü bir yoldur. Haklı bir sebep olmadıkça, Allah’ın, öldürülmesini haram kıldığı cana kıymayın. Kim haksız yere öldürülürse, biz onun velisine yetki vermişizdir. Ancak o da (kısas yoluyla) öldürmede meşru ölçüleri aşmasın. Çünkü kendisine yardım edilmiştir. Rüştüne erişinceye kadar, yetimin malına ancak en güzel şekilde yaklaşın, verdiğiniz sözü de yerine getirin. Çünkü söz (veren sözünden) sorumludur. Ölçtüğünüzde ölçmeyi tam yapın, doğru terazi ile tartın. Bu daha hayırlı, sonuç bakımından daha güzeldir. Hakkında kesin bilgi sahibi olmadığın şeyin peşine düşme. Çünkü kulak, göz ve kalp, bunların hepsi ondan sorumludur” (İsra ,32-36)bu konu ile ilgili efendimiz bir çok hadisinde şöyle buyuruyor:Ebû Hüreyre radıyallahu anh'den rivayet edildiğine göre Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:"Allah'a ve âhiret gününe inanan, ya hayır söylesin ya da sussun. " (Buhârî, Edeb 31)Ebû Musa radıyallahu anh şöyle dedi:– Ey Allah'ın Resulü! Hangi müslüman en üstündür? Diye sordum. "Dilinden ve elinden Müslümanların emniyette olduğu kimse" cevabını verdi.( Buhârî, İman 4, 5)
Sehl İbni Sa'd radıyallahu anh'den rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:"Kim bana iki çenesi arasındaki (dili) ile iki budu arasındaki (üreme) organını koruma sözü verirse, ben de ona cennet sözü veririm. " (Buhârî, Rikak 23)Ebû Hüreyre radıyallahu anh'den rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:"Her müslümanın öteki müslümana kanı, ırzı (namusu) ve malı haramdır!" (Müslim, Birr 32)
Abdullah İbni Amr İbni'l–Âs radıyallahu anhümâ'dan rivayet edildiğine göre Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:"Dört huy vardır ki bunlar kimde bulunursa o kişi tam münâfık olur. Kimde de bu huylardan biri bulunursa, onu terkedinceye kadar o kişide münafıklıktan bir sıfat bulunmuş olur: Kendisine bir şey emanet edildiği zaman ona ihanet eder. Konuştuğunda yalan söyler. Söz verince sözünden döner.Düşmanlıkta haddi aşar, haksızlık yapar. " (Buhârî, İman 24)
Ebû Hüreyre radıyallahu anh'den rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:"Zandan sakınınız. Çünkü zan (yersiz itham), sözlerin en yalan olanıdır. Başkalarının konuştuklarını dinlemeyin, ayıplarını araştırmayın, birbirinize karşı öğünüp böbürlenmeyin, birbirinizi kıskanmayın, kin tutmayın, yüz çevirmeyin. Ey Allah'ın kulları! Allah'ın size emrettiği gibi kardeş olun. Müslüman müslümanın kardeşidir: Ona haksızlık etmez, onu yardımsız bırakmaz, küçük görmez. (Göğsüne işaret ederek) Takva buradadır, takva buradadır (Müslim, Birr 30)Rabbim bizleri eline, diline, beline sahip olan kullarından eylesin. Âmin.