"DÜNYADA 8-10 KERE OLMUŞTUR"
Bu depremin dünya çapındaki sayılı depremlerden biri olmasının nedeni deprem büyüklüğü. Bu tür depremler dünyada 8-10 defa gerçekleşiyor. Fakat bunların önemli bir kısmı yerleşim olmayan yerlerde gerçekleşiyor, bu nedenle çok hasar vermeden atlatılabiliyor. Bu depremin en önemli yanlarından bir tanesi yerleşimin yoğun olduğu 10 tane ili ve çok sayıda ilçeyi vurması.
"İKİ YÜZYILIN DA EN ÖNEMLİ DEPREMLERİNDEN"
İkincisi, çifte deprem olması çok önemli. Bu kadar sık aralıklarla bu kadar büyük deprem jeoloji tarihinde son derece az. Son derece seyrek görülen bir şey. Birinci depremin verdiği hasarı ikincisi artırmış oldu. Birincinin verdiği hasarı ikincisi yıktı.
Üçüncüsü "deprem ivmesi" dediğimiz durum. Depremin yüzeyde yaratmış olduğu sarsıntının büyüklüğü. Bu ivme değerleri çok yüksek. Bizim Türkiye deprem tehlike haritasında beklenenden epeyce yüksekte kalıyor. Bu 3 faktörü yan yana koyduğumuz zaman gerçekten bu depremi 20 ve 21. yüzyılın en önemli depremleri arasına koyabiliriz.
"Deprem ivmesi"nden bahsettiniz, bunu açıklayabilir misiniz?
Bunu denetleyen çok faktör var. Bir defa depremin büyüklüğü ile orantılı. İkinci olarak zeminle alakalı. Harap olan şehirlere baktığımız zaman, çok önemli bir kısmının çok zayıf zeminler üzerinde oturduğunu görüyoruz. Zayıf zemin, deprem dalgalarını büyüterek binalara iletiyor.
YIKIMIN NEDENİ…
Üçüncüsü ise çok uzun süredir burada deprem olmamış olması. Bu fayda 1513'ten bu yana, yani 510 yıldan bu yana bir gerilme birikimi var. Gerilme birikimi ne kadar çoksa depremin ivmesi de o kadar çok olur, kuvveti daha fazla olur. İvme büyüdükçe binanın dayanım gücü düşer. İvmenin çok olması bu gördüğümüz manzaraya yol açtı.
Bu depremlere Ölüdeniz Fayı ve Doğu Anadolu Fayı olmak üzere iki ayrı fay mı neden oldu?
Fayların sınırlarına bakacak olursak, Kahramanmaraş Türkoğlu ilçesi vardır. Buradan Amik Ovası'na, oradan da Kızıldeniz'e kadar uzanan fay Ölüdeniz Fayı'dır. Yine Türkoğlu'ndan başlayan, Pazarcık'tan Çeklihan'a doğru giden ve oradan Bingöl'e doğru giden faysa Doğu Anadolu Fayı olarak bilinir.
Türkoğlu, üç tane fayın birleştiği yerdir. Bu depremlerde her ikisi de kırıldı, hem Ölüdeniz Fayı'nın kuzey ucu kırıldı ve orada deprem oldu hem de Pazarcık'a uzanan Doğu Anadolu Fayı kırıldı. Şu anda net olarak kaç tane fay kırıldı bilmiyoruz ama bu ikisi dışında da fayların kırılmış olması muhtemel.
"İNSANLAR BİRBİRLERİNE 5 METRE UZAKLAŞTI"
Depremler, fay sistemlerinin yeraltından gelen kuvvetler nedeniyle belli bir yöne itilmesiyle, çekilmesiyle oluşuyor. Deprem olduğu anda bu fay blokları birbirlerine doğru hareket ediyorlar. Bu hareket ne tarafa ise sağ veya sol yanal atımlı fay diyoruz. İşte birbirinden bu uzaklaşma miktarı "atım" olarak nitelendiriliyor. Doğu Anadolu Fayı'nın 5 metrelik atımı olmasının anlamı bu.
Bu depremde kırılan fay sol yanal atılımlı bir faydı. Dolayısıyla bloklardan bir tanesi diğerine göre 5 metreye kadar hareket etti. Bu biraz daha artabilir, 6 metrelere çıkabilir. Maraş'ta duran birisi ile Pazarcık'ta duran birisi birbirlerinden 5 metre uzaklaşmış oldu. Bu her yerde gördüğümüz fay fotoğrafları var, demiryollarının büküldüğü. Bu fotoğraflara bakarsanız bir tarafı sola hareket etmiş. Bu fayın hareketini net bir şekilde gösteriyor.
YENİ BİR KIRILMA NEREDE OLUŞABİLİR?
Faylar hareket ettiği zaman fayın iki ucunda tetikleme dediğimiz hadise olur. Mesela 17 Ağustos 1999 depremi 12 Kasım depremini tetiklemiştir. 12 Kasım depremi, 23 Kasım 2022 Düzce depremi'ni tetiklemiştir. Bu depremlerde fayın kırıldığı yere bakacak olursak, Erkenek'ten Antakya'ya kadar olan kısmı kırdı. Burası yaklaşık 350 kilometrelik bir zone.
Bunun iki ucu, yani Antakya'dan denize doğru ve Erkenek'ten Çelikhan'a doğru kırılmalar olabilir. İkinci deprem ise Elbistan'da olmuştu. O da Elbistan'dan başlayan, Göksun'a kadar giden bir kesimde oldu. Şimdi Göksun'dan Kozan'a doğru olan tarafta bir deprem olursa bizim için çok şaşırtıcı olmaz.
